Oddział dla Dzieci i Młodzieży Głuchoniewidomej i z Całościowymi Zaburzeniami w Komunikacji, w tym z Autyzmem istniejący przy Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym Nr 1 dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. L. Braille’a w Bydgoszczy

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. L. Braille’a w Bydgoszczy powstał w 1872 r. Jest najstarszą w Polsce placówką zajmującą się kształceniem dzieci i młodzieży z dysfunkcją narządu wzroku. Podjął on również zadanie wypracowania innowacyjnych metod pracy z dziećmi głuchoniewidomymi.
Głuchoniewidomy to człowiek, u którego występuje równoczesne, poważne uszkodzenie słuchu i wzroku. Na skutek tego napotyka on bardzo duże trudności w porozumiewaniu się z innymi ludźmi, w wymianie informacji oraz poruszaniu się. Może komunikować się z otoczeniem używając specjalnych metod i sposobów wykorzystując zmysł dotyku.
Od września 1985 roku powołano w nim Oddział dla Dzieci i Młodzieży Głuchoniewidomej. Jako jeden z nielicznych w Polsce kształci na wszystkich etapach edukacyjnych dzieci i młodzież, u których występuje równoczesne uszkodzenie słuchu i wzroku oraz dodatkowe dysfunkcje, m.in. upośledzenie umysłowe, autyzm, porażenie mózgowe.
Pracę w 1985 roku rozpoczęto z trójką dzieci. Początki były trudne. Brakowało programów, pomocy dydaktycznych, a także doświadczenia w edukacji dziecka z nakładającymi się niepełnosprawnościami. W pierwszych latach bazowaliśmy na osiągnięciach amerykańskich, niemieckich i radzieckich. Z czasem wypracowaliśmy własny, dostosowany do polskich realiów, system kształcenia dzieci z jednoczesną wadą słuchu i wzroku.
W marcu 2014 roku, ze względu na rozszerzenie profilu działalności, nazwę Oddziału zmieniono na Oddział dla Dzieci i Młodzieży Głuchoniewidomej i z Całościowymi Zaburzeniami w Komunikacji, w tym z Autyzmem.
Obecnie w Oddziale kształci się 10 uczniów w wieku od 6 do 20 lat. Wiek fizjologiczny nie pokrywa się z wiekiem rozwojowym. Oddział realizuje zadania dydaktyczne, wychowawcze, rewalidacyjne oraz diagnostyczne. Pracuje tutaj wysoko wykwalifikowana kadra, która dba o stymulujący klimat, sprzyjający osiąganiu indywidualnych sukcesów podopiecznych.
Uczniowie pracują w oparciu o indywidualne, programy nauczania, wychowania i rewalidacji, dostosowane do możliwości i potrzeb dziecka głuchoniewidomego.
Celem pracy edukacyjnej jest:

• wypracowanie sposobów porozumiewania się z dzieckiem i rozwój komunikacji,
• rozwijanie umiejętności z zakresu samoobsługi,
• stymulowanie rozwoju motoryki małej i dużej,
• wyrabianie umiejętności z zakresu orientacji przestrzennej,
• usprawnianie zachowanego słuchu i wzroku oraz uaktywnianie pozostałych zmysłów celem wykorzystania ich do wspomagania rozwoju dziecka,
• harmonijne włączanie dziecka w życie w środowisku,
• wyrabianie samodzielności i zaradności życiowej.

Każde dziecko głuchoniewidome ma indywidualne możliwości rozwojowe. Naszym zadaniem jest stworzyć optymalne warunki w celu ich zdiagnozowania i udzielenia wsparcia w harmonijnym, indywidualnym rozwoju. W tym celu stosujemy następujące metody pracy rewalidacyjnej:

• wspólne ruchy i sekwencje ruchów,
• pauzy w trakcie wykonywania czynności, ruchów,
• „ręce na rękach”,
• mówienie naprzemienne,
• natychmiastowe reagowanie na wszelkie próby porozumiewania się ze strony dziecka,
• stwarzanie sytuacji wyboru,
• strukturyzacja czasu – rutyna dnia (kalendarze – dzienne, tygodniowe),
• strukturyzacja czynności – „krok po kroku”,
• strukturyzacja otoczenia.

W celu wspomagania wszechstronnego rozwoju uczniowie uczestniczą w następujących zajęciach rewalidacyjnych:

• usprawnianie widzenia,
• gimnastyka korekcyjno – kompensacyjna,
• logorytmika,
• hipoterapia,
• kynoterapia,
• logoterapia,
• terapia psychologiczno – pedagogiczna,
• zajęcia z elementami sensoplastyki,
• zajęcia z SI,
• zajęcia w Sali Doświadczania Świata,
• zajęcia z orientacji przestrzennej,
• zajęcia ceramiczne.

Wychowankowie spoza Bydgoszczy mieszkają w internacie. Zapewnia on całodobową opieką specjalistyczną, atrakcyjne i aktywne spędzanie wolnego czasu. W miłej, rodzinnej atmosferze kształtowane są umiejętności związane z samodzielnością i zaradnością życiową dzieci, komunikacją, uspołecznieniem, usprawnianiem ruchowym i manualnym oraz orientacją przestrzenną.

W pracy z dzieckiem głuchoniewidomym szczególnie ważna jest wczesna diagnoza wielofunkcyjna i podjęcie całościowych oddziaływań skierowanych na dziecko i rodzinę. Przy Oddziale istnieje Punkt Konsultacyjny złożony z zespołu specjalistów, którzy:

• udzielają wskazówek i rad rodzicom oraz nauczycielom dotyczących wychowania i nauczania dziecka głuchoniewidomego,
• prowadzą wszechstronną obserwację dziecka głuchoniewidomego zakończoną wstępną diagnozą oraz na jej podstawie udzielają wskazań do pracy z dzieckiem i kwalifikują je do przyjęcia do Oddziału.

Niewątpliwym sukcesem Oddziału jest to, że dla niektórych naszych absolwentów znaleziono zatrudnienie. Stało się to przy współpracy z Towarzystwem Pomocy Głuchoniewidomym i Fundacją Hilton/Perkins z Bostonu. Pracują oni jako pomoce wychowawcy w przedszkolu i w Zakładzie Aktywności Zawodowej.

Doświadczenia zdobyte podczas pracy z dzieckiem głuchoniewidomym wykazują, iż jego rewalidacja jest celowa i efektywna. Wymaga jednak wielkiego wysiłku nauczyciela, a przede wszystkim ucznia. Jest długotrwała i mozolna, ale daje dziecku, jego rodzicom i nauczycielom nadzieję na sukces.

Opracowanie:
mgr Jolanta Rybka